منطقه اقتصادی اروپا چیست؟ کشورهای عضو، مزایا و تفاوت آن با اتحادیه اروپا
منطقه اقتصادی اروپا (EEA)
EEA مخفف "منطقه اقتصادی اروپا" (European Economic Area) است که یک قلمرو اروپایی متشکل از ۳۰ کشور است. این منطقه در نتیجه معاهده ۱۹۹۲ که بین کشورهای عضو امضا شد، تأسیس گردید.
کشورهای عضو EEA
EEA شامل ۲۸ کشور عضو اتحادیه اروپا و سه کشور دیگر عضو EFTA است. ۳۱ کشور عضو منطقه اقتصادی اروپا به شرح زیر هستند:
- اتریش
- فنلاند
- لتونی
- بلژیک
- فرانسه
- لیختن‌اشتاین*
- بلغارستان
- آلمان
- لیتوانی
- کرواسی
- یونان
- لوکزامبورگ
- جمهوری چک
- مجارستان
- مالت
- قبرس***
- ایسلند*
- هلند
- دانمارک
- ایرلند*
- نروژ*
- استونی
- ایتالیا
- لهستان
- پرتغال
- اسلوونی
- بریتانیا**
- رومانی
- اسپانیا
- اسلواکی
- سوئد
نکته:
- * کشور غیرعضو اتحادیه اروپا
- ** این توافقنامه برای جبل الطارق نیز اعمال می‌شود.
- *** این توافقنامه در قبرس شمالی اعمال نمی‌شود.
هدف EEA چیست؟
موافقتنامه منطقه اقتصادی اروپا (EEA) مزایای زیر را برای کشورهای عضو خود به همراه دارد:
آزادی تحرک برای:
- افراد
- کالاها
- خدمات
سرمایه در بازار واحد اروپا، به همراه آزادی انتخاب محل سکونت در هر کشوری در این منطقه
توافقنامه‌های اصلی EEA
مهم‌ترین توافقنامه‌هایی که بین کشورها امضا شده و این منطقه را به وجود آورده‌اند، به شرح زیر است:
نوزده کشور به همراه EEC و ECSC در ابتدا آن را در دوم می 1992 امضا کردند. این توافقنامه با اصلاحیه پروتکل 1993 در اول ژانویه 1994 لازم الاجرا شد.
هجده کشور به همراه EEC و ECSC در ابتدا پروتکل الحاقی را در 17 مارس 1993 امضا کردند. این پروتکل بدون امضای سوئیس در اول ژانویه 1994 لازم الاجرا شد.
در تاریخ ۱۴ اکتبر ۲۰۰۳، ۲۸ کشور به همراه اتحادیه اروپا (EC) توافقنامه‌ای را برای پیوستن ده کشور جدید به EEA امضا کردند. لازم به ذکر است که این توافقنامه پس از گسترش اتحادیه اروپا در سال ۲۰۰۴، در تاریخ ۶ دسامبر ۲۰۰۵ لازم الاجرا شد.
در ۲۵ جولای ۲۰۰۷، سی کشور به همراه اتحادیه اروپا، توافقنامه‌ای را برای پیوستن دو کشور جدید به EEA امضا کردند. این توافقنامه پس از گسترش اتحادیه اروپا در سال ۲۰۰۷، در تاریخ ۹ نوامبر ۲۰۱۱ لازم الاجرا شد.
در تاریخ ۱۱ آوریل ۲۰۱۴، پس از گسترش اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۳، توافقنامه‌ای برای پیوستن یک کشور جدید به EEA با حضور ۳۱ کشور به همراه اتحادیه اروپا امضا شد. لازم به ذکر است که این توافقنامه هنوز لازم الاجرا نشده است.
تفاوت‌های اتحادیه اروپا (EU) و منطقه اقتصادی اروپا (EEA)
از نظر عضویت، تفاوت اصلی بین اتحادیه اروپا و منطقه اقتصادی اروپا این است که EEA شامل سه کشور دیگر به شرح زیر است:
- ایسلند
- لیختن اشتاین
- نروژ
منطقه اقتصادی اروپا یک بازار واحد متشکل از کشورهای عضو است که باید تمامی قوانین اتحادیه اروپا را در حوزه بازار واحد اجرا کنند. در حالی که هدف از EEA گسترش بازار داخلی اتحادیه اروپا به کشورهای منطقه تجارت آزاد اروپا (EFTA) است، اعضای EEA ملزم به اجرای سیاست‌های اتحادیه اروپا در موارد زیر نیستند:
- سیاست‌های مشترک کشاورزی و شیلات (اگرچه توافقنامه EEA حاوی مقرراتی در مورد تجارت محصولات کشاورزی و شیلات است)
- اتحادیه گمرکی
- سیاست تجارت مشترک
- سیاست مشترک خارجه و امنیتی
- دادگستری و امور داخلی (اگرچه کشورهای عضو فعلی EEA بخشی از منطقه شنگن هستند)
- مالیات مستقیم و غیرمستقیم
- اتحادیه اقتصادی و پولی
تفاوت‌های منطقه اقتصادی اروپا (EEA) و انجمن تجارت آزاد اروپا (EFTA)
EFTA مخفف انجمن تجارت آزاد اروپا است که چهار کشور عضو دارد. این اعضا عبارتند از:
- ایسلند
- لیختن اشتاین
- نروژ
- سوئیس
سه مورد از چهار عضو EFTA در منطقه اقتصادی اروپا شرکت می‌کنند. تنها سوئیس نه بخشی از EEA است و نه عضوی از اتحادیه اروپا.
تفاوت اصلی بین این دو این است که برای پیوستن به EEA، ابتدا باید به EFTA پیوست. با این حال، یک کشور برای مشارکت در EFTA نیازی به عضویت در EEA ندارد.
علاوه بر این، خود EFTA به دلیل نداشتن روابط تجاری با اتحادیه اروپا به بازار واحد دسترسی ندارد. این دلیل اصلی است که سوئیس توافقات دوجانبه‌ای خارج از چارچوب EFTA دارد.
تفاوت‌های اتحادیه اقتصادی اروپا (EEA) و منطقه شینگن
در حالی که اتحادیه اقتصادی اروپا (EEA) در مورد جریان آزاد کالا، خدمات، سرمایه و افراد است، منطقه شینگن در مورد سفر بدون کنترل مرزی با یک رژیم روادید واحد برای کل منطقه است.
اکثر کشورهای عضو EEA جزئی از منطقه شینگن هستند.
کشورهای زیر عضو EEA هستند، اما جزء منطقه شینگن نیستند:
- بلغارستان
- کرواسی
- قبرس
- ایرلند
- رومانی
از طرف دیگر، کشور سوئیس جزء منطقه شینگن است، اما عضو EEA نیست. با این حال، به دلیل توافقات ویژه، همچنان می‌تواند در بازارهای داخلی شرکت کند.
تفاوت‌های EEA و منطقه یورو
منطقه یورو زیرگروهی از اتحادیه اروپا است که کشورهای عضو اتحادیه اروپا از یک ارز واحد، یورو، استفاده می‌کنند. این کشورها به شرح زیر هستند:
- اتریش
- بلژیک
- قبرس
- استونی
- فنلاند
- فرانسه
- آلمان
- یونان
- ایرلند
- ایتالیا
- لتونی
- لیتوانی
- لوکزامبورگ
- مالت
- هلند
- پرتغال
- اسلواکی
- اسلوونی
- اسپانیا
هیچ یک از کشورهای عضو EFTA یورو را به عنوان واحد پول خود ندارند، در حالی که 19 کشور از اعضای اتحادیه اروپا یا EEA از یورو استفاده می‌کنند.
سوالات متداول
1. EEA چیست؟ EEA مخفف "منطقه اقتصادی اروپا" (European Economic Area) است و شامل 30 کشور اروپایی است. این منطقه در سال 1992 با امضای معاهده‌ای بین کشورهای عضو تأسیس شد.
2. هدف از تشکیل EEA چیست؟ هدف اصلی تشکیل EEA، گسترش بازار واحد اتحادیه اروپا به کشورهای عضو EFTA (انجمن تجارت آزاد اروپا) بود. این امر به معنای ایجاد فضایی واحد با قوانین مشترک برای تسهیل تجارت و رفت و آمد افراد، کالاها، خدمات و سرمایه بین کشورهای عضو است.
3. آیا شهروندان کشورهای EEA میتوانند آزادانه در اروپا سفر کنند؟ بله! شهروندان کشورهای عضو EEA حق دارند بدون نیاز به ویزا در کشورهای عضو دیگر EEA و همچنین اتحادیهی اروپا زندگی، کار، تحصیل و بازنشستگی داشته باشند. این اصل با عنوان "تردد آزادانه‌ی افراد" شناخته می‌شود.
4. تجارت در EEA چگونه است؟ کشورهای عضو EEA از بازار مشترک اتحادیهی اروپا بهرهمند میشوند. این بدان معناست که کالاها، خدمات، سرمایه و نیروی کار میتوانند آزادانه بین کشورهای عضو EEA بدون مواجه با موانع تجاری مانند تعرفه یا سهمیهی واردات، جابجا شوند.
5. آیا بریتانیا عضو EEA است؟ خیر. پس از خروج بریتانیا از اتحادیهی اروپا (برگزیت) در سال 2020، این کشور دیگر عضوی از EEA نیست. با این حال، بریتانیا توافقی جداگانه با اتحادیهی اروپا منعقد کرده است که تجارت بدون اصطکاک را تا حد زیادی تضمین میکند.
